Zygmunt III Waza (ur. 20 czerwca 1566 w zamku Gripsholm, zm. 30 kwietnia 1632 w Warszawie) – król Polski (1587-1632) i Szwecji (1592-1599), tytularny król Szwecji 1599-1632 z dynastii Wazów.
Jedyny syn króla szwedzkiego Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, córki Zygmunta I Starego. Dziedzic krwi Jagiellonów, co poniekąd zapewniło mu sukcesję tronu Polski i Litwy.

Po śmierci w 1586 r. króla Stefana Batorego, elekcja w 1587 r. odbyła się w cieniu konfliktu między Janem Zamoyskim a rodem Zborowskich (obydwie strony przybyły na pole elekcyjne ze zbrojnymi oddziałami). W takiej atmosferze 19 sierpnia 1587 większość zebranych, wraz z interreksem – prymasem Stanisławem Karnkowskim dokonała wyboru – nowym królem został 21-letni szwedzki królewicz Zygmunt, syn Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki, siostrzeniec Anny Jagiellonki, która od dłuższego czasu o tę koronację zabiegała. Jednak kilka dni później opozycja obwołała królem cesarskiego brata, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga.
Przywożąca nowego króla szwedzka flotylla dwudziestu kilku okrętów pojawiła się na Zatoce Gdańskiej pod koniec września. Nie mogąc (wobec sprzeciwu protestanckiego Gdańska) skorzystać z kościoła mariackiego Zygmunt wraz ze świtą przybył 7 października 1587 do Oliwy, gdzie w obecności kilkudziesięciu dostojników podpisał pacta conventa, po czym podskarbi pruski Jan Dulski (w zastępstwie nieobecnego marszałka Andrzeja Opalińskiego) proklamował go królem. Król Zygmunt III jeszcze tego samego dnia powrócił na okręt, by następnego dnia przybyć do Gdańska i pozostać tam kilkanaście dni przed wyruszeniem do Krakowa, gdzie 27 grudnia 1587 w katedrze wawelskiej został koronowany na króla Polski przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Stanisława Karnkowskiego. Hetman wielki koronny Jan Zamoyski stanął po stronie nowego króla i pobił wojska austriackie Maksymiliana pod Krakowem, a następnie, ścigając je, rozbił ostatecznie 24 stycznia 1588 pod Byczyną, samego arcyksięcia biorąc do niewoli.

Polska doznała również niepowodzeń w konflikcie z Turcją. W rozpoczętej przez nią wojnie w Mołdawii, sprowokowanej zresztą przez wyprawę polskich lisowczyków na Siedmiogród, wojska polskie poniosły w 1620 r. znaczne straty w czasie oblężenia pod Cecorą, a w trakcie odwrotu, zginął hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski. Natomiast oparła się wojskom tureckim twierdza w Chocimiu. Podczas jej oblężenia zmarł hetman Chodkiewicz. Wówczas zawarty został polsko-turecki układ pokojowy, przywracający granicę na Dniestrze z okresu panowania Zygmunta II Augusta, co było równoznaczne z utratą wpływów Rzeczypospolitej w Mołdawii i Wołoszczyźnie. W 1620 roku szlachic polski, Michał Piekarski dokonał próby zamachu na króla, gdy cały dwór był w drodze na nabożeństwo. Po tym wydarzeniu wybudowano kryty ganek pomiędzy zamkiem a lożą królewską w kolegiacie św. Jana. Zygmunt III Waza załamał się śmiercią żony Konstancji 10 lipca 1631 i ciężko zachorował. Zmarł wkrótce na udar mózgu 30 kwietnia 1632. Sejm elekcyjny 8 listopada obrał na króla jego starszego syna Władysława IV (1632-1648).